25η Μαρτίου Ευαγγελισμός/ Η Εκκλησία και η επανάσταση του 1821

Online κατηχητικό 20/3/2021

Όπως έχουμε αναφέρει, την περίοδο της Μεγάλης Σαρακοστής η Εκκλησία μας έχει τοποθετήσει ακολουθίες που δεν επαναλαμβάνονται το υπόλοιπο έτος.
Μπορείτε να θυμηθείτε κάποιες από αυτές τις ακολουθίες;
Οι κατανυκτικοί εσπερινοί το απόγευμα κάθε Κυριακής, το Μεγάλο Απόδειπνο, η Θεία Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων, η πρωινή ακολουθία του όρθρου, των ωρών και του εσπερινού, ο Μεγάλος Κανόνας.

Εξέχουσα θέση στις ακολουθίες της Μεγάλης Σαρακοστής κατέχει ο Ακάθιστος Ύμνος ή αλλιώς οι Χαιρετισμοί της Θεοτόκου, που ψάλλεται τμηματικά το απόγευμα της Παρασκευής των τεσσάρων πρώτων εβδομάδων και ολόκληρος ο Ακάθιστος Ύμνος ψάλλεται την Παρασκευή της πέμπτης εβδομάδας των νηστειών.
Ενώ όλες οι υπόλοιπες ακολουθίες που αναφέραμε έχουν έντονα κατανυκτικό χαρακτήρα, ο Ακάθιστος Ύμνος έχει έντονα δοξολογικό χαρακτήρα.

Γνωρίζετε γιατί έχουν τοποθετηθεί μέσα στη Μεγάλη Σαρακοστή οι Χαιρετισμοί της Θεοτόκου και με ποια μεγάλη γιορτή συνδέονται;
Οι Χαιρετισμοί συνδέονται με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, στις 25 Μαρτίου, που πάντα γιορτάζεται τη Μεγάλη Σαρακοστή.

Στις 25 Μαρτίου γιορτάζουμε στη χώρα μας δύο μεγάλες γιορτές.

Η πρώτη είναι ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, δηλαδή η χαρμόσυνη είδηση που μετέφερε ο Αρχάγγελος Γαβριήλ στη νεαρή Παρθένο Μαρία, ότι είναι η Κεχαριτωμένη, η ευλογημένη μεταξύ των γυναικών και ότι την επέλεξε ο Θεός για να γεννήσει τον αναμενόμενο Μεσσία. Όπως αναφέρει και το Απολυτίκιο της ημέρας: «Σήμερον τῆς σωτηρίας ἡμῶν τό Κεφάλαιον» δηλαδή, αυτή η μέρα είναι η αρχή της σωτηρίας του ανθρώπινου γένους, η αρχή της υλοποίησης που προαιώνιου σχεδίου του Θεού για την αποκατάσταση του ανθρώπου στη θέση για την οποία δημιουργήθηκε.
Την ημέρα αυτή επέλεξαν οι Έλληνες για την έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα κατά της οθωμανικής αυτοκρατορίας, και αποτελεί τη δεύτερη γιορτή που γιορτάζουμε. Όπως ο Ευαγγελισμός έγινε η απαρχή της σωτηρίας της ανθρωπότητας, έτσι επιλέχθηκε αυτή η μέρα ως η αρχή μίας επανάστασης για την απελευθέρωση του γένους, μετά από περίπου τετρακόσια χρόνια σκλαβιάς, καταπίεσης, εξισλαμισμού.
Πολλοί προσπαθούν να στρεβλώσουν τα γεγονότα της περιόδου αυτής και να παρουσιάσουν την Εκκλησία αρνητική και αντίθετη στην Επανάσταση. Ας προσπαθήσουμε, εν συντομία, να δείξουμε τη συμβολή της Εκκλησίας στον Αγώνα.
Πρώτα από όλα δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Ορθόδοξη Χριστιανική Πίστη ήταν αυτή που διατήρησε το εθνικό φρόνημα. Όσοι εξισλαμίστηκαν, είτε με τη βία είτε για να γλυτώσουν τους φόρους και την καταπίεση, αφομοιώθηκαν από το τουρκικό έθνος και κόπηκε κάθε δεσμός με τους υπόλοιπους Έλληνες.

Ο Αδαμάντιος Κοραής είχε αναφέρει: «Μόνο του Ευαγγελίου η διδαχή εμπορεί να σώση την αυτονομίαν του Γένους. Οι Έλληνες επολέμησαν όχι μόνο υπέρ πατρίδος, αλλά και υπέρ πίστεως».
Ο Εμμανουήλ Ξάνθος, ένας εκ των ιδρυτικών μελών της Φιλικής Εταιρίας, ανέφερε: «Την επανάστασιν εκίνησαν και ενεψύχωσαν οι κληρικοί….άνευ των οποίων ο λαός δεν ήθελε κινηθή……»
Επίσης, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης ανέφερε: «Είναι καιρός να κρημνίσωμεν απ’ τα νέφη την ημισέληνο και υψώσωμεν το σημείον, δι’ ου πάντοτε νικώμεν, λέγω τον Σταυρόν, και ούτω να εκδικήσωμεν την πατρίδα και την ορθόδοξον ημών πίστιν από τα ασεβή των ασεβών καταφρόνησιν».

Όλοι οι αγωνιστές είχαν βαθειά ριζωμένη μέσα τους την ορθόδοξη πίστη και όπως αποτυπώνεται στα απομνημονεύματά τους ο αγώνας υπήρξε εθνικοαπελευθερωτικός, υπέρ πίστεως και πατρίδος.

Στα απομνημονεύματα του Κολοκοτρώνη διαβάζουμε:
«Έκατσα που εσκαπέτισαν με τα μπαϊράκια τους απεκατέβηκα κάτω. Ήταν μιά εκκλησία εις τον δρόμον, η Παναγία στο Χρυσοβίτσι, και το καθησιό μου ήτο όπου έκλαιγα την Ελλάς… Σίμωσα, έδεσα το άλογό μου σ’ ένα δένδρο, μπήκα μέσα και γονάτισα. Παναγία μου, είπα από τα βάθη της καρδιάς μου και τα μάτια μου δάκρυσαν. Παναγία μου βοήθησε και τούτη τη φορά τους Έλληνες να ψυχωθούν. Έκανα το Σταυρό μου, ασπάσθηκα την εικόνα της, βγήκα από το εκκλησάκι, πήδηξα στο άλογό μου και έφυγα. Σε λίγο μπροστά μου ξεπετάγονταν οχτώ αρματωμένοι, ο εξάδελφός μου ο Αντώνης Κολοκοτρώνης και επτά ανήψια του. – Κανείς δεν είναι στην Πιάνα, μου είπε ο Αντώνης. Ούτε στην Αλωνίσταινα. Είναι φευγάτοι. -Ας μη είναι κανείς αποκρίθηκα. Ο τόπος σε λίγο θα γιομίση παλικάρια… Ο Θεός υπέγραψε την λευτεριά της Ελλάδος και δεν θα πάρει πίσω την υπογραφή Του».
Σε ομιλία του προς τους μαθητές, στην ελεύθερη πλέον Ελλάδα, στην Πνύκα στις 8 Οκτωβρίου 1838, είπε:
«Πρέπει να φυλάξετε την πίστη σας και να την στερεώσετε, διότι, όταν επιάσαμε τα άρματα είπαμε πρώτα υπέρ πίστεως και έπειτα υπέρ πατρίδος. Όλα τα έθνη του κόσμου έχουν και φυλάττουν μια Θρησκεία. Και αυτοί, οι Εβραίοι, οι οποίοι κατατρέχοντο και μισούντο και από όλα τα έθνη, μένουν σταθεροί εις την πίστη τους.
Εγώ, παιδιά μου, κατά κακή μου τύχη, εξ αιτίας των περιστάσεων, έμεινα αγράμματος και δια τούτο σας ζητώ συγχώρηση, διότι δεν ομιλώ καθώς οι δάσκαλοί σας. Σας είπα όσα ο ίδιος είδα, ήκουσα και εγνώρισα, δια να ωφεληθήτε από τα απερασμένα και από τα κακά αποτελέσματα της διχονοίας, την οποίαν να αποστρέφεσθε, και να έχετε ομόνοια. Εμάς μη μας τηράτε πλέον. Το έργο μας και ο καιρός μας επέρασε. Και αι ημέραι της γενεάς, η οποία σας άνοιξε το δρόμο, θέλουν μετ’ ολίγον περάσει. Την ημέρα της ζωής μας θέλει διαδεχθή η νύκτα του θανάτου μας, καθώς την ημέραν των Αγίων Ασωμάτων θέλει διαδεχθή η νύκτα και η αυριανή ήμερα. Εις εσάς μένει να ισάσετε και να στολίσετε τον τόπο, οπού ημείς ελευθερώσαμε και, δια να γίνη τούτο, πρέπει να έχετε ως θεμέλια της πολιτείας την ομόνοια,
την θρησκεία, την καλλιέργεια του Θρόνου και την φρόνιμον ελευθερία».

Φωτάκος, υπασπιστής του Κολοκοτρώνη, αναφέρει στ’ απομνημονεύματα του:
«Μόνοι των οι Έλληνες εφρόντιζαν δια την παιδείαν, η οποία εσυνίστατο εις το να μανθάνουν τα κοινά γράμματα, και ολίγην αριθμητικήν ακανόνιστον. Εν ελλείψει δε διδασκάλου ο ιερεύς εφρόντιζε περί του τούτου. Όλα αυτά εγίνοντο και προφυλακτά απ’ τους Τούρκους».
Υπάρχουν ωστόσο και ερευνητές, ιστορικοί και μή, που θεωρούν ότι η Εκκλησία κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας έδρασε κατά του εθνικού συμφέροντος. Η μαρξιστική ιστοριογραφία αποτέλεσε τη βάση των ιστορικών αυτής της άποψης.

Στόχος της υπήρξε ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε’ λόγω του αφορισμού του αρχικού ηγέτη της Ελληνικής Επανάστησης, Αλέξανδρου Υψηλάντη. Παρουσιάστηκε ο αφορισμός αυτός σαν αποτέλεσμα της προσπάθειας του Πατριάρχη να σώσει τον εαυτό του. Η πραγματικότητα όμως είναι αποδεδειγμένα διαφορετική.
Σχετικά με τον αφορισμό συνέβη, όμως τα γεγονότα δεν πρέπει να ερμηνευθούν απλοϊκά και επιδερμικά αλλά σε βάθος. Πρέπει να ερευνηθούν όλα τα ιστορικά, πολιτικά, διπλωματικά και παρασκηνιακά δεδομένα της εποχής για να καταλήξουμε σ’ ένα τεκμηριωμένο ιστορικά συμπέρασμα, διαφορετικά αν κρίνουμε και διαβάσουμε τα γεγονότα με βάση σημερινά δεδομένα, θα καταλήξουμε σε λανθασμένα συμπεράσματα ιστορικού αναχρονισμού. Ο αφορισμός ήταν καταναγκαστικός και δεν ήταν απόρροια της επιθυμίας του Πατριάρχη. Η φαινομενική στάση του κατά της Επανάστασης έγινε για να σωθεί από αφανισμό ο χριστιανικός πληθυσμός της Πόλης και των παραλίων. Άλλωστε ο ίδιος ο Υψηλάντης, μετά τον αφορισμό του, έγραφε στους επαναστατημένους Έλληνες: «Ο Πατριάρχης βιαζόμενος υπό της Πόρτας, σας στέλλει αφοριστικά και Εξάρχους, παρακινώντας σας να ενωθήτε με την Πόρταν. Εσείς όμως να θεωρήτε αυτά ως άκυρα, καθότι γίνονται με βίαν και δυναστείαν και άνευ της θελήσεως του Πατριάρχου». Χαρακτηριστική απόδειξη της ανδρείας του Γρηγορίου και όχι της προδοσίας υπήρξε και η στάση του όταν του ζητήθηκε από τον απεσταλμένο του «αφορισμένου» Υψηλάντη, Ιωάννη Παπαρρηγόπουλο, αλλά και από τον Ρώσο πρέσβη Στρογανώφ, να φυγαδευθεί για να σωθεί. Αρνήθηκε λέγοντας: «… Η αναχώρησίς μου, ενώ θα εμπόδιζε να επιτευχθούν αγαθά μεγάλα για το έθνος μου, θα επέφερε μεγάλες συμφορές.
Προτιμώ να μείνω. Κι’ αν είναι απόφασις της θείας βουλής, ας γίνω θυσία υπέρ πίστεως και πατρίδος».
Το τέλος του υπήρξε μαρτυρικό. Φυλακίστηκε, ξυλοκοπήθηκε, διαπομπεύθηκε και απαγχονίστηκε στην Κεντρική Πύλη του Πατριαρχείου. Οι Τούρκοι επίσημα θεώρησαν τον Γρηγόριο υπαίτιο της Επανάστασης λόγω των σχέσεών του με τη Φιλική Εταιρεία. Οι Οθωμανοί χρησιμοποίησαν σαν άλλοθι την «προδοσία» του Γρηγορίου και εξαπέλυσαν αθρόες σφαγές. Μόνο στην Πόλη υπήρξαν 10.000 χριστιανοί. Οι σφαγές ωστόσο εξαπλώθηκαν και σε άλλες περιοχές, όπου υπήρξε Ελληνισμός, όπως η Σμύρνη και η Αδριανούπολη. Βέβαια τόσο η δολοφονία του Γρηγορίου όσο και οι σφαγές αμάχων προκάλεσαν την έκρηξη του φιλελληνικού κινήματος στο εξωτερικό και γιγάντωσαν την Επανάσταση.

Εργασία για τα παιδιά !

Το 1821 συναντά το 2021 : Ποιος ήρωας του 1821 σου άρεσε και τι θα ήθελες να τον ρωτήσεις για το σήμερα το 2021 (με ποικίλες προσεγγίσεις τα παιδιά εκφραστούν)